Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έχει προικιστεί με ορισμένες εσωτερικές-νοητικές λειτουργίες. Εντελώς πρακτικά καθεμιά από αυτές επεξεργάζεται το υλικό που λαμβάνουμε από τον εξωτερικό κόσμο με συγκεκριμένο τρόπο. Κατά τους γνωστικούς επιστήμονες λοιπόν, οι τέσσερις λειτουργίες που εκτελεί το μυαλό μας είναι: η πρόσληψη, η μνήμη, η λογική σκέψη και η δημιουργική σκέψη.
Κάθε μια από αυτές τις τέσσερις νοητικές λειτουργίες εκτελεί διαφορετικό νοητικό έργο. Πιο συγκεκριμένα, η πρόσληψη αφορά την αποκωδικοποίηση (λεκτική συνήθως) και την κατανόηση του μηνύματος. Η μνήμη για να απομνημονεύσουμε, η λογική σκέψη για να βρούμε τη μια, τη λογική λύση, συγκρίνει και ταξινομεί και τέλος η δημιουργική σκέψη για να βρούμε πολλές πρωτότυπες, εναλλακτικές ιδέες και λύσεις.
Στο σχολείο η σκέψη που προωθείται και βαθμολογείται είναι η λογική σκέψη, σε αντίθεση με τη ζωή που με την πολυπλοκότητά της, απαιτεί μάλλον περισσότερο την επιστράτευση των δημιουργικών δυναμικών του ατόμου για προσωπική και επαγγελματική επιτυχία.
Οι δημιουργικοί μαθητές, ιδιαίτερα στη χώρα μας δεν αναγνωρίζονται και χάνεται έτσι ένα πολύτιμο κεφάλαιο ανθρώπινου δυναμικού. Φυσικά οι τέσσερις νοητικές λειτουργίες δεν είναι ξένες η μια προς την άλλη, αλλά συμβαδίζουν. Δηλαδή ένας άνθρωπος μπορεί να λειτουργήσει σε υψηλό βαθμό και τις τέσσερις νοητικές ικανότητες, αυτός είναι ένας χαρισματικός άνθρωπος θα λέγαμε. Όπως είναι λογικό να υπάρχουν και διαφορετικές παραλλαγές στα παραπάνω χαρακτηριστικά όπως χαμηλή νοημοσύνη- χαμηλή δημιουργικότητα, υψηλή νοημοσύνη- χαμηλή δημιουργικότητα, χαμηλή νοημοσύνη- υψηλή δημιουργικότητα.
Ας δούμε όμως μερικές διαφορές με πιο «κραυγαλέο» τρόπο για να γίνει πιο κατανοητό:
| Άτομο με ανεπτυγμένη λογική σκέψη | Δημιουργικό άτομο |
| Θυμάται τις απαντήσεις | Βλέπει τις εξαιρέσεις στον κανόνα |
| Ενδιαφέρεται | Αναρωτιέται |
| Προσέχει στην τάξη | Ονειροπολεί |
| Γεννά προχωρημένες ιδέες | Κατακλύζεται από ιδέες, μερικές από τις οποίες δεν θα αναπτύξει ποτέ |
| Μαθαίνει εύκολα | Αμφισβητεί |
| Απορροφά πληροφορίες | Αυτοσχεδίαζει |
Ένας σημαντικός θεωρητικός της έννοιας της δημιουργικότητας, ο Torrance υποστήριζε ότι αν προσπαθούσαμε να αναγνωρίσουμε τα ταλαντούχα παιδιά βασιζόμενοι μόνο στα τεστ νοημοσύνης, θα αποκλείαμε το 70% των δημιουργικών παιδιών.
Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να κατανοήσουν ότι η δημιουργικότητα και επίδοση δεν είναι υποχρεωτικό να ταυτίζονται και ότι ορισμένα “ενοχλητικά” παιδιά απλώς ψάχνουν να βρουν τρόπο έκφρασης στο μονοδιάστατο γι’ αυτά σχολείο. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί ιδιοφυείς άνθρωποι απέτυχαν στον ακαδημαϊκό στίβο, αλλά πέτυχαν και ανέβασαν με το θάρρος και την πρωτοτυπία σκέψης τους την ανθρωπότητα μερικούς πόντους ψηλότερα.
Γιώργος Λούκας
Ειδικός σύμβουλος μάθησης
